زانتان گام ( صمغ زانتان) یک پلی‌ساکارید (پلی ساخارید) طبیعی است که از تخمیر میکروبی نشاسته یا قند به دست می‌آید. پلی ساکاریدها در واقع همان کربوهیدرات هستند. این ماده به دلیل ویژگی‌های ویسکوزیته و پایداری بالا، در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد و به همین دلیل میتوان با عنوان پودر جادویی قرن 21 از آن نام برد. در ادامه، پس از تاریخچه مختصر این ماده، به بررسی دقیق‌تر کاربردهای زانتان گام در صنایع غذایی، داروسازی، کشاورزی، و سایر زمینه‌ها خواهیم پرداخت.
1- تاریخچه و تولید زانتان گام
زانتان گام (یا گزانتان گام).اولین بار در دهه ۱۹۶۰ توسط شرکت آمریکایی Chemsultants International ساخته شد. این ماده به عنوان یک صمغ طبیعی از تخمیر کربوهیدرات‌ها توسط باکتری‌های خاص مثل Xanthomonas campestris تولید می‌شود به این ترتیب که ابتدا باکتری بر روی محیط های غنی از کربوهیدرات مانند گلوکز یا ساکارز رشد داده می‌شوند. این باکتری‌ها پلی ساکارید زانتان گام را تولید می‌کنند که پس از تخمیر، از محیط کشت جدا شده، شسته و خشک می‌شود. این پودر خشک شده سپس به شکل‌های مختلف بسته‌بندی و در صنایع مختلف استفاده می‌شود.در ابتدا در صنعت غذایی برای ایجاد غلظت و جلوگیری از ته‌نشینی استفاده شد اما با گذشت زمان، کاربردهای آن گسترش یافت و به صنایع دیگر مثل نفت، دارو، و آرایشی وارد شد.
2- خواص شیمیایی زانتان گام
زانتان گام یک پلی ساکارید طبیعی است که از واحدهای گلوکز، گالاکتوز، و مانوز تشکیل شده است. این ماده به‌طور خاص در آب حل می‌شود و قادر است به غلظت‌های بسیار بالا برسد بدون اینکه خاصیت ژل‌دهی یا لخته‌سازی پیدا کند. در دمای پایین یا در حضور نمک‌ها، این ماده پایداری بالایی دارد و همین امر آن را برای استفاده در محیط‌های صنعتی و غذایی بسیار مناسب می‌کند.
3- کاربردهای زانتان گام
3-1- کاربردهای زانتان گام در صنایع غذایی : زانتان گام به عنوان عامل غلیظ کننده و تثبیت کننده در تولید محصولات غذایی مختلف مانند سس‌ها، سوپ‌ها، نوشیدنی‌ها، غذاهای منجمد و دسرها به کار می‌رود. در تولید نان و محصولات بدون گلوتن، زانتان گام به بهبود بافت و افزایش پایداری محصولات کمک می‌کند. همچنین این ماده در تولید محصولات چربی‌دار مانند بستنی و محصولات لبنی به عنوان امولسیفایر عمل می‌کند.
3-2- کاربردهای زانتان گام در صنایع داروسازی : زانتان گام به عنوان عامل معلق کننده در فرمولاسیون داروها و مکمل‌های غذایی به کار می‌رود و همچنین به بهبود پایداری و افزایش عمر مفید محصولات دارویی کمک می‌کند. زانتان گام می‌تواند در سیستم‌های دارورسانی به عنوان عامل کنترل‌کننده رهایش مواد فعال عمل کند. به عبارت ساده تر زانتام گام در تولید قرص‌ها و شربت‌ها برای بهبود قوام و انتشار یکنواخت مواد فعال استفاده می شود.
3-3- کاربردهای زانتان گام در کشاورزی : زانتان گام به عنوان عامل چسباننده در تولید آفت‌کش‌ها و کودها استفاده می‌شود و از دیگر کاربدهای آن میتوان به عنوان ماده ژل‌کننده در تولید ژل‌های آبیاری اشاره کرد که به بهبود کارایی آبیاری کمک می‌کند.
3-4- کاربردهای زانتان گام در صنعت نفت و گاز: زانتان گام به عنوان عامل غلیظ کننده جهت تنظیم ویسکوزیته در سیالات حفاری و پایداری این سیالات و بهبود دهنده قابلیت تزریق در تولید نفت به کار می‌رود.
3-5- کاربردهای زانتان گام در محصولات آرایشی و بهداشتی: زانتان گام در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی مانند کرم‌ها، لوسیون‌ها، شامپوها و ژل‌های دوش به عنوان عامل غلیظ کننده و امولسیفایر استفاده می‌شود.
3-6- کاربردهای زانتان گام در صنعت نساجی: زانتان گام در فرآیندهای چاپ نساجی به عنوان ماده غلیظ کننده و پایدار کننده رنگ‌ها به کار می‌رود.
4- تفاوت زانتان گام خوراکی و صنعتی
تفاوت اصلی بین زانتان‌گام خوراکی و صنعتی در کیفیت و خلوص آن‌ها است. زانتان‌گام خوراکی باید استانداردهای خاص بهداشتی و ایمنی را رعایت کند تا برای مصرف انسان بی‌خطر باشد. این نوع زانتان‌گام معمولاً از مواد اولیه با کیفیت بالاتر تهیه می‌شود و در طی فرآیند تولید، کنترل‌های دقیق‌تری بر روی آن انجام می‌شود. زانتان گام با دانه بندی (مش) 200 در صنایع غذایی و آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد. در مقابل، زانتان‌گام صنعتی ممکن است برای کاربردهایی مانند تولید مواد شوینده، رنگ‌ها، سیالات حفاری، تولید کود و آفت کش کشاورزی یا سایر محصولات صنعتی استفاده شود که نیاز به آن سطح از خلوص ندارند. این نوع معمولاً ممکن است ناخالصی‌های بیشتری داشته باشد و برای استفاده در غذا مناسب نباشد. این نوع عموماً با دانه بندی(مش) 80 عرضه میشود.
تجربه نشان داده است که در بسیاری از مواقع زانتان گام خوراکی در مصارف صنعتی قابل جایگزینی بوده و حتی نتایج خوبی را نشان داده است. اما بدلیل حساسیت های ویژه در صنایع غذایی و آرایشی و بهداشتی، جایگزین کردن زانتان گام صنعتی در این محصولات مناسب نمیباشد.
5- مصرف جهانی زانتان گام
در مورد مصرف سالیانه زانتان گام، ارائه به طور دقیق آمار جهانی سخت است، اما طبق گزارش‌های مختلف، بازار جهانی زانتانگام در حال رشد است. مصرف سالیانه این ماده به طور کلی به میلیاردها دلار می‌رسد.در سال‌های اخیر، مصرف زانتان گام افزایش چشمگیری یافته است. برای مثال، در سال ۲۰۱۹، بازار جهانی زانتان گام حدود ۵۰۰ میلیون دلار برآورد شده بود و پیش‌بینی می‌شود که این مقدار تا سال ۲۰۲۵ به بیش از ۷۰۰ میلیون دلار برسد. این افزایش مصرف به دلیل کاربردهای گسترده زانتان گام در صنایع مختلف مانند غذایی، دارویی، نفت و گاز و آرایشی است. این ماده به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود، به ویژه در گلیسیرین‌های غلیظ‌کننده و پایدارکننده، در حال تبدیل به یک ماده حیاتی در صنایع مختلف است.
6- تولیدکنندگان بزرگ زانتان گام
6-1- Cargill: شرکت امریکایی چند ملیتی و یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مواد افزودنی غذایی که زانتان گام را در کنار دیگر مواد غذایی تولید می‌کند.
6-2- DuPont: یک شرکت شیمیایی چندملیتی آمریکایی است که در سال 1802 توسط شیمیدان و صنعتگر فرانسوی-آمریکایی Éleuthère Irénée du Pont de Nemours تشکیل شد و یکی از بزرگترین تولید کنندگان زانتان گام برای صنایع گوناگون می باشد.
6-3- Meihua: بزرگ ترین تولید کننده زانتان گام در چین که مواد اولیه برای صنایع دارویی، غذایی و صنعتی تولید میکند.
6-4- Fufeng : دومین تولید کننده زانتان گام در چین که گرید صنعتی و غذایی تولید می کند.
7- تأمین زانتان گام در ایران
شرکت های بازرگانی گوناگونی در ایران برای تأمین این ماده به صورت ریالی و ارزی وجود دارد. شرکت پترو تجارت ایرسا نماینده انحصاری بزرگ ترین شرکت چینی تولید کننده زانتان گام، کمپانی Meihua در خاورمیانه میباشد و آماده ارائه خدمات ارزی و ریالی به منظور تأمین این ماده پرکاربرد می باشد. برای دریافت آنالیز و اطلاعات تکمیلی این محصول میتوانید به بخش محصولات سایت پترو تجارت ایرسا مراجعه نموده در قسمت جستجوی الفبایی اطلاعات تکمیلی را دریافت نمایید.

8- جمع بندی
زانتان گام به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود، در صنایع مختلف کاربردهای فراوانی دارد. این ماده به بهبود کیفیت و پایداری محصولات مختلف کمک می‌کند و نقش مهمی در تولید محصولات با کیفیت بالا ایفا می‌کند. با توجه به توسعه مداوم فناوری‌ها و نیازهای جدید بازار، انتظار می‌رود که کاربردهای زانتان گام و همچنین میزان مصرف جهانی در آینده نیز افزایش یابد.