یکی از مهم ترین دسته بندی¬های گروه های مواد شیمیایی، حلال ها میباشند. حلال ها به صورت مایع و غالباً با فشار بخار بالا ، مایع فرار، می باشند. این گروه جز جدایی ناپذیر از صنعت رنگ و رزین می باشند که در تنظیم ویسکوزیته، تنظیم زمان نهایی خشک شدن فیلم رنگ، خاصیت برس خوری، قابلیت اسپری و سایر خواص نهایی محصول از جمله دانسیته، رنگ نهایی، میزان رطوبت، pH ، ضریب شکست و ... موثر هستند.
دسته بندی حلال ها میتواند بر اساس قدرت حلالیت، پیوندهای درون مولکولی، محدوده نقطه جوش و ... انجام پذیرد. اما حلال های مورد مصرف در صنعت رنگ سازی عموماً بر حسب عوامل فعال و ساختار شیمیایی در پنج گروه اصلی دسته بندی می شوند.
1- ترپن ها
2- هیدروکربن ها ( نفتنیک، آلیفاتیک، آروماتیک)
3- حلال های اکسیژن دار ( الکل ، اتر، کتون ، استر)
4- نیتروپارافین ها
5- حلال های کلردار
یکی از مهم ترین گروه های حلالی در صنعت، در تقسیم بندی فوق، الکل ها ( ترکیبات دارای عامل هیدروکسیل OH) هستند. الکل ها میتوانند آلیفاتیک اشباع و غیر اشباع و یا حلقوی باشند که در صنعت رنگ الکل های آلیفاتیک بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند. عواملی مانند طول زنجیره و تعداد گروه های هیدروکسیل در خواص نهایی الکل موثرند. در حالت کلی وجود یک عامل هیدروکسیل، الکل، دو عامل هیدروکسیل، گلایکول، و سه عامل هیدروکسیل پلی ال یا گلیسیرول را بوجود می آورد. در ادامه به معرفی یکی از پرکاربردترین حلال های اکسیژن دار، الکل نوع دوم با نام ایزوپروپیل الکل میپردازیم.
ایزوپروپیل الکل
یکی از پرکاربردترین الکل های آلیفاتیک، ایزوپروپیل الکل می باشد که با نام های ایزوپروپانول و 2پروپانول نیز شناخته میشود. ایزوپروپیل الکل مایعی بی رنگ است و مانند سایر الکل ها بویی نسبتاً تند و نقطه جوش نسبتاً پایین دارد. ایزوپروپیل الکل در حلال های قطبی مانند آب، اتانول، بنزن، کلروفرم و ... امتزاج پذیر است اما در محلول های حاوی نمک انحلال پذیر نمیباشد. اولین بار دانشمند انگلیسی بنام الکساندر ویلیام ویلیامسون این ماده را کشف کرد همچنین مطالعات گسترده ای در مورد اتریفیکاسیون دارد که سبب دریافت مدال سلطنتی برای این دانشمند شد. ایزوپروپیل الکل از هیدراتاسیون پروپن در حضور اسید سولفوریک غلیظ و یا هیدروژنه کردن استون تولید می شود.
کاربردها
ایزوپروپیل الکل کاربردهای بسیار گسترده ای دارد.
صنعت رنگ و رزین و چاپ: تولید استون ، ، تولید رنگ بر های صنعتی، پایین نگه داشتم دمای آب در صنعت چاپ، تولید رنگ های دریایی و ضد خزه، پرایمرهای بتون اپوکسی دو جزئی، لاک نیم پلی استر دو جزئی، حلال جهت رقیق سازی رنگ و رزین و تولید انواع تینرها مانند واش پرایمر، تینر اپوکسی، آستری اتیل سیلیکات، رنگ فوری
تولید مواد شوینده و ضدعفونی کننده: مانند تولید انواع شیشه شورها، مواد ضدعفونی کننده دست ، تولید صابون و لوسیون ضد باکتری،
مواد آرایشی : اسپری ها و حالت دهنده های مو ، لاک ناخن، پاک کننده های لاک ناخن و آرایش، تونرهای پوست، افتر شیو، لوسیون ها، استفاده در عطرها، اسپری‌های بدن و دئودورانت‌ها زیرا به عنوان حلال روغن‌های معطر عمل می‌کند و به پخش یکنواخت عطر کمک می کند و زمان خشک شدن محصول را افزایش می دهد و باعث می شود پوست احساس شادابی و بدون چربی داشته باشد.
پزشکی و دارویی و آزمایشگاه : نگهدارنده نمونه های بیولوژیکی، ساخت آنتی بیوتیک ها، رقیق کننده نمونه های آزمون، ضد عفونی کننده تجهیزات و سطوح کار آزمایشگاهی و زیرا تعداد قابل توجهی از باکتری ها و سایر آلاینده ها را نابود میکند
کشاورزی: سموم کشاورزی،
صنعت خودرو: به عنوان افزودنی سوخت خودرو، تولید شیشه شوی خودرو
سایر موارد: در تولید اجزای کامپیوتر، تولید چسب، بسته بندی های مواد غذایی
نکات ایمنی
از آنجا که این ماده در صنایع بهداشتی و آرایشی و بعضاً غذایی و دارویی نیز کاربرد دارد، اما باید توجه داشت که اساساً خوراکی نمی باشد مگر گریدهای خوراکی و دوزهای مجاز، در نتیجه بلعیدن مقادیر حتی اندک نیز میتواند خطرات مرگباری را به دنبال داشته باشد. مقدار دوز مرگبار ایزوپروپیل الکل در بزرگسالان 8 اونس گزارش شده است و بسیاری از افرادی که پس از نوشیدن ایزوپروپیل الکل زنده مانده اند، دچار کوری دائم شده اند. این نوع الکل نسبت به سایر موارد الکل های خوراکی به صورت متفاوتی متابولیزه میشود.
بر اساس طبقه بندی جهانی مواد شیمیایی به روش GHS ایزوپروپیل الکل در دسته مواد با سمیت حاد پوستی/ استنشاقی در دسته 4 و تحریک پوست در دسته 2 ،3 و سوزش و تحریک چشم در دسته 2 A و حساسیت پوست دسته 1 و سمیت یک ارگان با تنها یک بار در معرض قرار گرفتن در دسته 3 میباشد. همچین بر اساس همین طبقه بندی ایزوپروپیل الکل از لحاظ تولید گازهای قابل اشتعال در دسته 1 و مایعات قابل اشتعال در دسته های 1،2،3،4 میباشد.
حجم بازار جهانی
در سال 2015 حجم بازار ایزوپروپیل الکل 2.03 میلیون مترمکعب بوده و تا سال 2024 با 22% افزایش این مقدار به 2.47 میلیون مترمکعب رسید. پیش بینی می شود تا سال 2030 این مقدار با 17% افزایش نسبت به سال 2024 به میزان 2.88 میلیون متر مکعب خواهد رسید.
تولیدکنندگان و تأمین کنندگان
ایزوپروپیل الکل عموماً در بسته بندی بشکه های 160 کیلوگرمی در بازار عرضه می شود. از برترین تولید کنندگان این کالا در دنیا میتوان کمپانیDow و Ineos و Kailing Chemicalو Shell PLC و ExxonMobil و Qingdao Highly Chemical و از سایر تأمین کنندگان میتوان Xin Huan Hai Trading و Metron را نام برد که شرکت پترو تجارت ایرسا قادر به تأمین ارزی و ریالی این کالا با بهترین شرایط می باشد.