پتاسیم هیدروکسید (KOH)، که به نام‌های پتاس و سوزآور نیز شناخته میشود، یک ترکیب شیمیایی قلیایی قوی و خورنده است. این ماده به‌صورت جامد سفیدرنگ و به شکل پرک (Flake) با خلوص ۹۰٪ در دسترس است و به‌راحتی رطوبت و دی‌اکسید کربن هوا را جذب می‌کند. در ادامه به بررسی کاربردهای پتاسیم هیدروکسید در صنایع مختلف میپردازیم.
1- کشاورزی: پتاسیم یکی از عناصر ضروری برای رشد گیاهان است. پتاسیم هیدروکسید در تولید کودهای شیمیایی پتاسیمی به‌کار می‌رود که به بهبود کیفیت محصولات کشاورزی و افزایش مقاومت گیاهان در برابر بیماری‌ها کمک می‌کند. همچنین، این ماده در تولید علف‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. پتاسیم هیدروکسید در کشاورزی نقش کلیدی دارد و به بهبود رشد گیاهان، افزایش عملکرد محصولات، کاهش اسیدیته خاک و تأمین مواد مغذی ضروری کمک می‌کند.
1-1- تولید کودهای پتاسیمی
پتاسیم یکی از سه عنصر ضروری برای رشد گیاهان (NPK: نیتروژن، فسفر، پتاسیم) است. KOH در تولید کودهای پتاسیمی استفاده میشود که باعث رشد بهتر ریشه و ساقه گیاهان همچنین افزایش مقاومت گیاهان در برابر خشکی و بیماری‌ها، بهبود کیفیت میوه‌ها، سبزیجات و غلات و افزایش میزان قند در میوه‌هایی مانند انگور، سیب و هندوانه میشود.
یکی از کودهای مهم که از KOH تهیه میشود، کود پتاسیم کربنات (K₂CO₃) است که در مزارع برای تأمین پتاسیم موردنیاز گیاهان استفاده میشود.
1-2- تنظیم pH خاک و کاهش اسیدیته
برخی از خاک‌های کشاورزی اسیدی هستند و این مسئله می‌تواند جذب مواد مغذی را کاهش دهد. پتاسیم هیدروکسید به‌عنوان یک عامل تنظیم‌کننده pH خاک به کاهش اسیدیته و افزایش بهره‌وری خاک کمک می‌کند. این امر به‌ویژه در زمین‌های زراعی با خاک‌های اسیدی یا شور اهمیت دارد.
1-3- تولید سموم و علف‌کش‌ها
KOH در تولید علف‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها استفاده میشود. برخی از این ترکیبات برای کنترل علف‌های هرز، آفات و قارچ‌های بیماری‌زا در مزارع، باغات و گلخانه‌ها به‌کار می‌روند. این مواد از رشد بیش‌ازحد علف‌های هرز جلوگیری کرده و باعث افزایش عملکرد محصولات می‌شوند.
1-4- بهبود کیفیت آب برای آبیاری
در مناطقی که آب آبیاری دارای سختی بالا یا اسیدیته زیاد است، افزودن KOH می‌تواند pH آب را متعادل کند. این کار باعث افزایش جذب مواد مغذی توسط گیاهان شده و رشد بهتری را فراهم می‌کند.
1-5- افزایش مقاومت گیاهان در برابر تنش‌های محیطی
پتاسیم موجود در KOH موجب افزایش مقاومت گیاهان در برابر تنش‌های محیطی میشود. از جمله این تنش ها میتوان خشکی و کم‌آبی و سرما و یخبندان و آلودگی‌های محیطی را نام برد.
1-6- کاربرد در گلخانه‌ها و هیدروپونیک (کشت بدون خاک)
KOH در کشت‌های هیدروپونیک (کشت گیاهان در آب بدون خاک) نیز کاربرد دارد. این ماده برای تنظیم pH محلول‌های مغذی در سیستم‌های هیدروپونیک استفاده شده و موجب افزایش جذب پتاسیم و سایر عناصر مغذی توسط گیاهان میشود.
2- صنعت رنگ و رزین: پتاسیم هیدروکسید به‌دلیل خواص قلیایی و تنظیم‌کنندگی خود، در صنعت رنگ و رزین به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده به افزایش کیفیت، پایداری، چسبندگی و یکدستی رنگ‌ها و رزین‌ها کمک کرده و نقش مهمی در تولید رنگ‌های صنعتی، ساختمانی و تخصصی دارد.
2-1- تنظیم pH در رنگ‌ها و رزین‌ها
یکی از کاربردهای اصلی پتاسیم هیدروکسید در صنعت رنگ، تنظیم pH محیط رنگ و لاک‌ها است. pH رنگ‌ها و رزین‌های پایه آب باید در محدوده مشخصی باشد تا از رسوب رنگ‌دانه‌ها و افت کیفیت رنگ جلوگیری شود. KOH به تنظیم این تعادل کمک می‌کند و موجب افزایش پایداری رنگ و رزین میشود.
2-2- تولید رزین‌های آلکیدی و اپوکسی
در تولید رزین‌های آلکیدی که در رنگ‌های روغنی استفاده می‌شوند، KOH برای کنترل فرآیند پلیمریزاسیون و تسریع واکنش‌های استریفیکاسیون استفاده میشود. در رزین‌های اپوکسی که در صنایع پوشش‌دهی، چسب‌ها و رنگ‌های صنعتی استفاده می‌شوند، KOH می‌تواند به‌عنوان کاتالیزور در برخی واکنش‌های شیمیایی به‌کار رود.
2-3- ساخت رنگ‌های لاتکس و امولسیونی
رنگ‌های لاتکس (پایه آب) یکی از محبوب‌ترین رنگ‌ها در بازار هستند. KOH در این نوع رنگ‌ها به‌عنوان یک عامل امولسیفایر برای ترکیب بهتر اجزای رنگ مانند آب، رزین، رنگ‌دانه‌ها و افزودنی‌ها استفاده میشود. این کار باعث میشود رنگ یکدست‌تر شده و از جدا شدن اجزا جلوگیری شود.
2-4- افزایش چسبندگی و دوام رنگ‌ها
KOH در ترکیب برخی رنگ‌ها باعث افزایش چسبندگی و دوام آن‌ها بر روی سطوح مختلف مانند فلز، چوب و بتن میشود. این خاصیت در رنگ‌های صنعتی و خودرویی اهمیت زیادی دارد.
2-5- حذف اسیدهای اضافی و کنترل ویسکوزیته
در فرایند تولید رنگ و رزین، گاهی اسیدهای چرب یا ناخالصی‌های اسیدی ایجاد می‌شوند که می‌توانند کیفیت نهایی محصول را کاهش دهند. پتاسیم هیدروکسید به‌عنوان یک خنثی‌کننده این اسیدها عمل کرده و باعث افزایش پایداری و کیفیت رنگ و رزین میشود.
3- صنایع پتروشیمی: پتاسیم هیدروکسید در تولید مواد شیمیایی مانند پلاستیک، لاستیک و رزین‌ها استفاده میشود. همچنین، در فرآیندهای پالایش نفت و تولید سوخت‌های زیستی مانند بیودیزل به‌عنوان کاتالیزور به‌کار می‌رود.
4- تولید چسب: در صنعت چسب‌سازی، پتاسیم هیدروکسید به‌عنوان ماده‌ای برای تنظیم pH و بهبود ویژگی‌های چسبندگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
5- تولید باتری‌ها: محلول آبی پتاسیم هیدروکسید به‌عنوان الکترولیت در باتری‌های آلکالاین مانند نیکل-کادمیم و نیکل-هیدروژن استفاده میشود. این ماده به دلیل هدایت الکتریکی بالاتر نسبت به سدیم هیدروکسید، در این کاربردها ترجیح داده میشود.
میزان مصرف جهانی و بزرگترین تولیدکنندگان
بر اساس تخمین‌ها، میزان مصرف جهانی پتاسیم هیدروکسید حدود ۱٫۵ میلیون تن در سال است. این ماده تنها در ۱۲ کشور جهان تولید میشود که روسیه و کانادا به‌عنوان مهم‌ترین تولیدکنندگان، بیش از ۶۰٪ تولید جهانی را به خود اختصاص داده‌اند.
از بزرگترین تولیدکنندگان پتاس در دنیا میتوان به شرکت PotashCorp که شرکتی کانادایی است و 20% از سهم بازار فروش دنیا را دارد. یکی دیگر از بزرگترین صادرکنندگان پتاسیم هیدروکسید در دنیا که به بیش از 60 کشور صادرات دارد، شرکت ArabPotash میباشد.
تولید و مصرف در چین
چین به‌عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان مواد شیمیایی، در تولید پتاسیم هیدروکسید نیز نقش مهمی دارد. این کشور علاوه بر تأمین نیاز داخلی، به صادرات این ماده به کشورهای دیگر نیز می‌پردازد. با توجه به رشد سریع صنایع مختلف در چین، مصرف پتاسیم هیدروکسید در این کشور روند افزایشی دارد.
جمع‌بندی
پتاسیم هیدروکسید ۹۰٪ پرک به‌عنوان یک ماده شیمیایی قلیایی قوی، در صنایع مختلف از جمله کشاورزی، رنگ و رزین، پتروشیمی، چسب و باتری‌سازی کاربردهای گسترده‌ای دارد. مصرف جهانی این ماده حدود ۱٫۵ میلیون تن در سال است و روسیه و کانادا بزرگترین تولیدکنندگان آن محسوب می‌شوند. چین نیز به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان عمده، نقش مهمی در بازار جهانی پتاسیم هیدروکسید ایفا می‌کند. شرکت پترو تجارت ایرسا آماده تأمین پتاسیم هیدروکسید به صورت ارزی و ریالی میباشد.
